Hüseyin YILDIRIM

Tarih: 27 Ocak 2017

Aslı olmayan haberler tehlike içerir.                     

Bu yazıyı kaleme alan Yanuş Bugayski için kısa bilgilendirme:

Washington Avrupa Politik Analiz Merkezi (CEPA) Görevlisi;

Balkan ülkelerinde yayın yapan TV programlarında müdürlük yapmış;

26 yıl boyunca Uluslar arası Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin (CSIS) Doğu Avrupa Programları Müdürlüğünü yapmış bir uzman;

Avrupa, Rusya ve Trans Atlantik ilişkilerine aranmış 20 kitabın yazarı;

Birkaç Amerikan ve Avrupa yayınında yorumcu;

Son kitapları: “Çatışma Odakları”, “Balkanlarda Dönüşüm” (2013), “Rusya Batı Çelişkileri” ,

“Amerika ile Kuzey Avrupa Birliği”  (2009).

***

Uydurulmuş haberlerle demokrasiye karşı yıkıcı etkinliklere karşı genel Avrupa kararına ihtiyaç var.

Kaynak: bulgariaanalytica.org

Yalan yanlış, uydurma haberler çağında demokratik sistemlerin batarak yok olmaktan, yalan haberlerin kurbanı olmaktan korunmaları gerekir. Uydurma deliller ve kanıtlanmamış söylentiler aşırı siyasetçiler için verimli bir taban olmakla birlikte, demokratik kurumları gözden düşürüp meşruluklarının temellerini de kazabilirler.

Bu yıl içinde genel seçimlerin yapılması öngörülen Avrupa devletlerinde (Bulgaristan’da da 26 Mart 2017’de erken genel seçim yapılacaktır) seçim sonuçlarına etki gösterebilecek olan, “sahte haberler” konusunda çok duyarlı ve tedirgin olmaya başladılar. Görevliler ve analizciler Birleşik Amerika’da seçimlere olumsuz olay olarak bakmaya başladılar. Amerikan istihbarat kaynakları, son Başkanlık seçiminde, Rus uzmanların seçimlerimize Donald Trump lehinde etkide bulunmak amacıyla, uydurma öykülerle etkide bulunduğunu saptamıştır. Seçmenlerin son kararının nasıl etkilendiğinin ölçülebilmesi olanaksız olsa da,

Facebook, Google, Twitter ve diğer sosyal medyada gerçekle hiçbir ilişkisi olmayan haberler yayınlandığı ortaya çıktı.

Bu yılın Eylülünde Almanya’da genel seçimler yapılacak. Seçmen beynine benzer müdahale yapıldığında elde edilecek etkiler Berlin makamlarını endişelendiriyor.  Alman makamları özel bir odak oluşturarak,  uydurma haberlere karşı mücadele merkezi kurarak, karşı koymaya hazırlanıyor. Hatta hükümet Facebock’ta uydurma öyküler ve olaylar yayılmasını engellemek amacıyla bir yasa tasarısı üzerinde çalışıyor.

Sosyal iletişim araçlarında, hiçbir uyarıda bulunmadan, zararlı ve yalan yanlış haberler paylaşılmasının zararlarından sorumlu olanlar hak ettikleri cezaları almaktadırlar.

Dünya’da 1.5. milyar tüketicinin ortak Platformu Facebook’tur ve yalnız tuzak teorilerini okuyup dinlemeye bayılan safdillerin arasında değil, tüm insanların sosyal yönetimini ve seçeneklerini güçlü etkileyen bir araçtır. Kamuoyunun güçlü baskısından sonra Facebook yönetimi yalan haber yayan en tehlikleri paylaşımcıları takip etmeye başladı. Facebook kullanılıcıları tarafından nezaketsiz olarak değerlendirilen paylaşımların araştırılması için 5 örgü tsel yapı kuruldu. Paylaşılan uydurma haberler o kadar çoğaldı ki, Avrupa Birliği Parlamentosu Başkanı Martin Şults, zararlı sonuçları büyük olan olayların yayılmasının önlenmesi amacıyla bütün Avrupa’da geçerli yasalar çıkarılmasını istedi.

Avrupa Konseyi’nin bir özel ekibi (StratCom Doğu), Rus kaynaklı yalan haberleri tespit ediyor.  Bu çalışma grubunun çıkardığı haftalık bültende büyük sayıda sahte bilgiler ve yalan haberlerle saldırılar sıralanıyor, uyarılarda bulunuluyor. Twitter’de ise “EU Muthbusters” (AB efsanelerin kabuğunu soyanlar – çev.) sürekli yayın yapıyor. StratCom East birimini AB’de görev yapmış bir İngiliz uzman yönetiyor. Birime AB üyesi devletlerden uzmanlar da katılıyor. Yayınlanan bilgilerin doğruluğu başlıca sivil toplum örgütlerinden olmak üzere 300’den fazla gazeteci, araştırmacı yazar ve etkin aydın tarafından deneniyor. (bghaber.org böyle bir yayın merkezidir.)

Kişisel yalanlar bir yana, devletlerin iç işlerine bile bile saldırıda bulunarak müdahale etmek çok daha kötü niyetli bir girişimdir. Yasalar ve yasaların uygulanması fikir özgürlüğünü sınırlamamalıdır, fakat gerçeklikle ilişkisi olmayan ve teyidi alınamayan bilgilerle ilgili uyarıda bulunulmalıdır.

Analiz edenler, sosyal iletişim ortamına sahte delil, haber ve yorum akıtan popülistlerin, milliyetçilerin ve Rusçu militanlar seçim önü kampanyası sırasında toplu doğruluğu sınanmamış yalan yanlış bilgilerle enjekte edebilir. Bu haberler gazetecilerin, yorumcuların ve siyasetçilerin dikkatini çekince onları gerçek sorunlardan uzaklaştırabilir. Son seçimde ABD’de bu yapıldı.

Bu çalışmalar bir yandan rakip somut siyasetçilerin gözden düşürülmesini hedeflerken, aynı zamanda ulusal kurumları çökertmeyi ve demokrasinin temellerini de çökertiyor.

Sahte haberlerle saldırılara karşı mücadelede başı çeken ülke Çek Cumhuriyetidir. Batı demokrasisine karşı saldırgan tırmanış halinde olan Rusya etkinliklerine karşı koyabilmek için, Prag’ta kurulan bir özel birim, Moskova tarafından desteklenen internet sayfalarında yayılan yalan yanlış bilgilere karşı mücadele veriliyor. Bu mücadele bu yılın Ekim ayında ülkede yapılacak genel seçimlerle ilgili ağırlık ve öncelik kazanmıştır.

Çek Cumhuriyetinde çıkan ve gizemli teoriler yayan 40 kitabın arkasında Moskova’nın durduğunu savunuyor. Bu kitaplarla ulaşılmak istenen hedefle, Avrupa Birliği, NATO ve Birleşik Amerika ile ilgili paylaşılan sahte haberlerle olumsuz bir imge yaratmak, demokrasinin en iyi ve en olumlu sistem olduğuna ilişkin, vatandaşların bilincine şüphe tohumları saçmak vardır.   Terörizmle mücadele merkezi ve siber saldırılara yanıt verme merkezi yanlış bilgilendirme yönlerini saptayıp sosyal iletişim ortamına doğru bilgiler sunacaktır.

Göçmenler, savaş kaçakları ve sığınmacı bunalımı esnasında, özellikle 2015-16’da, ülkedeki Müslüman sayısı ve sığınmacıların çok az sayıda olmasına rağmen, İslam karşıtı miting ve gösterilere davet çıkarırken, onlain propaganda aktif oldu. Göstericiler, Avrupa Birliği ve NATO’ya karşı sloganlar atarken, Almanya Başbakanı Angela Merkeli kınadılar. Sosyal iletişim ortamında başlayan saldırılar terörizm tehlikesi doğurdu. Yakın Doğu’dan gelen yeni sığınmacı dalgasının ülkeyi istila etmesi tehlikesi herkesi ürküttü.

Çek resmi makamları, sosyal iletişim araçlarındaki saldırgan hareketlenmeden sorumlu olarak sayıları 45 bin olan ülkede ikamet eden Rus azınlığı ve kendilerini diplomat olarak tanıtan, sayıları çok kabarık olan, Prag Rus Büyük Elçiliği’ndeki ajanları gösterdi. Prag meclisinde yer alan milletvekillerinden bir kısmı, casuslukla suçlanan diplomatlardan ve yalan yanlış haber paylaşan ve yayan Rus vatandaşlarından bir kısmının ülkeden kovulmasından ısrar ediyor.

Çk Ulusal Güvenlik Ajansı (BİS) yayınlarına göre, “Çek topraklarında en aktif casus ağına sahip olan ülke Rusya’dır.”  Moskova ajan ağının en aktif saldırı yönlerinden birinde, Batı sistemine ve demokratikleşme sürecine güvensizlik aşılanırken, aşırı sağ ve sol güçlerin, var olan sistemi savunan statükoculara karşı seçim zaferi elde etmelerini amaç edinmiştir.

TV seyircileri, radyo dinleyicileri ve okurlar Güney Doğu ve Batı Avrupa’da Rusya gizli servislerinin yaydığı yanıltıcı haberlerden korunmalıdır.  2016’da kamuoyunun kafasını karıştırmak için yayılan haberlerde, Amerika Merkezi Haber Alma Merkezi CİA’nın Rusya dışında yaşayan rejim karşıtı Boris Nemsov’u öldürdüğü; Birleşik Amerikan’ın Filanda askeri uçağı düşürmeyi ve bu olaydan Rusya’yı suçlamaya hazırlandığı haberi yayıldı;

Polonya’nın Batı Ukrayna’yı işgal etmeye hazırlandığı öne sürüldü;

DEAŞ silahlı güçlerinin Ukrayna’da Rus güçlerine karşı savaştığı gibi uydurma haberler yaydı.  Bu gibi asılsız haberleri yayanlar her ülkede belirli bir kesimin bu gibi saçmalıklara kulak vereceğine ve bel bağlayacağını umut ediyorlar.